Giresun’da 19. yüzyılda Fransa’nın Marsilya kentinden
getirilen malzemeler kullanılarak yapılan ve 3. derece kentsel sit alanı olan
tarihi Zeytinlik Evleri, Anadolu sivil mimarisinde eşine az rastlanır bir
mahalle kültürünün doğmasına neden oldu. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA)
desteğiyle yeniden ayağa kaldırılan mahalle UNESCO Dünya Mirası Geçici
Listesi’ne girmeye hazırlanıyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, 200 yıl önce
Marsilya’dan getirilen malzemelerle Giresun’da inşa edilen Zeytinlik
Mahallesi’nin bölgesel kalkınma desteklerinin güzel bir yansıması olduğunu
belirterek, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA) desteğiyle yeniden ayağa
kaldırılan mahallenin UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmeye
hazırlandığını bildirdi.
Varank, Bakanlığa bağlı olarak faaliyetlerini yürüten
DOKA’nın desteğiyle restore edilen evlerle ilgili Twitter hesabından yaptığı
videolu paylaşımda, "200 yıl önce Marsilya’dan gelen malzemelerle
Giresun’da inşa edilen Zeytinlik Mahallesi, bölgesel kalkınma desteklerimizin
güzel bir yansıması oldu. DOKA desteğiyle yeniden ayağa kalkan bu kadim
mahalle, şimdi UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmeye hazırlanıyor"
ifadelerini kullandı.
19’uncu yüzyılda Gümüşhane’den Giresun’a gelen zengin
madenciler, bugün Zeytinlik olarak bilinen bölgeye yerleşti. Armatörlük ve
fındık ticareti yaparak işlerini büyüten Zeytinlik halkı, kazançlarıyla bugün
görenleri hayran bırakan evler inşa etti. Ticaret yaptıkları Marsilya’dan
getirttikleri malzemelerle yaptırılan evler, zamanla Giresun’un simgelerinden
biri haline geldi.
Bir sıra ev, bir sıra bahçe şeklinde planlanan evlerle bir
semt tasarlanırken geniş bahçeleri, fırını, ocağı, kuyusu, çamaşırlığı ve
müştemilatıyla Zeytinlik, bölgenin sosyal yaşamında da önemli bir yer edindi.
Aradan geçen 200 yılda el değiştiren evlerin bazıları yok olmaya yüz tutarken
bir kısmı da yapılan değişikliklerle aslından uzaklaştı.
BÖLGESEL KALKINMA ÖRNEĞİ
DOKA, Giresin İl Özel İdaresi ile birlikte mahalleyi yeniden
ayağa kaldırmak için bölgesel kalkınmaya örnek bir proje hazırladı. 4,5 milyon
lira bütçeli "Tarihi Zeytinlik Mevkii Sokak Sağlıklaştırma ve Kentsel
Tasarım Projesi" ile Zeytinlik’teki 40 tescilli bina aslına uygun olarak restore
edildi. Bir bölümü butik otel, kafe, restoran, müze gibi yapılara dönüştürülen
binalar ile bölgenin turizm destinasyonu haline gelmesi amaçlandı. Türkiye’nin
tek tescilli trafo binasının da restore edildiği çalışmaya Giresun Belediyesi
de destek verdi.
’ALTIN ORAN’ KURALINA UYULARAK İNŞA EDİLMİŞ
Kentsel sit alanı olan Zeytinlik, yaklaşık iki asır önce
Avrupa’dan ithal edilen malzemelerle inşa edildi. Zamanında Rumlar ile
Türklerin yıllarca birlikte yaşadığı, türkülere konu olan Zeytinlik evleri,
1991 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescillendi. 16. Yüzyıl’dan
bu yana yerleşim yeri olan ve o dönemlerde "Gogora Mahallesi" olarak
anılan semtteki evler, kendine özgü bahçesi, kapıları, pencereleri, iç dizaynı
gibi mimari özellikleriyle de ön plana çıkıyor.
Osmanlı tapu kayıtları incelenerek kimler tarafından ne
zaman yapıldığı, şu an kimlerin oturduğu tespit edilen evlerin hiçbiri
diğerinin ışığını, manzarasını ve hava sirkülasyonunu etkilemeyecek şekilde
konumlandırılmış. En eskisi 1840 yılına tarihlendirilen, hepsinin kimliği
çıkartılan evlerin mimarisinde altın oran kuralına uyulması dikkati çekiyor.
Mimaride büyük parçanın küçük parçaya oranının 1,618 olması
altın oran ile ifade ediliyor. Yatay ve düşey ölçülerin uyumunu anlatan bu
oran, Antik Yunan’dan günümüze kadar mimaride kullanılıyor. Resim,
fotoğrafçılık ve sinema gibi görsel sanatlarda da eserin mükemmelliğini anlatan
altın oran, evrensel güzelliğin sayısal karşılığı olarak tanımlıyor.
