480 milyon kilometrelik yolculuk bitti. NASA’nın Mars kaşifi
“Perseverence" Kızıl Gezegen’e indi. Amerikan Havacılık ve Uzay
Dairesi’nin (NASA) Temmuz 2020’de Mars’a gönderdiği Perseverance (Azim) adlı
uzay aracı yedi aylık yolculuğunu tamamladı. NASA, mühendislik kamerasından
alınan ilk fotoğrafı paylaştı.
Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’nın
“Perseverance" yani "Azim" adlı Mars kaşifi Kızıl Gezegen’e
indi.Paraşüt başarıyla açıldı, atmosfere giriş sorunsuz gerçekleşti.
"Perseverance" Mars zemini ile radar teması kurdu.
İniş sorunsuz gerçekleşti.
NASA, mühendislik kamerasından alınan ilk fotoğrafı
paylaştı.
00.22 - HELİKOPTER YARIN ÇALIŞACAK
Bilim insanı Mimi Aung, Perseverance’ın kargosunda bulunan
Ingenuity (Maharet) adlı helikopterin yarın çalışacağını açıkladı. Önümüzdeki
30 gün içerisinde Mars zemininden yüksek kalitede fotoğraflar sağlaması
beklenen beş uçuş misyonu planlandı. Mimi Aung, "Uçabilmek (Mars’ta)
uçurum gibi ulaşılması zor yerlere gidebilmemizi sağlayacak" dedi. Aung’a
göre bu gelişme oyun değiştirici olacak.
00.12 - KONTROLLERİ YAPIYOR
Zemin Misyon Müdürü Jessica Samuels, Perseverance’ın şu anda
iniş sonrası her şeyin işlevsel olduğundan emin olmak için kritik kontrolleri
yaptığını açıkladı. Samuels, "Hepimiz çok heyecanlıyız,
sabredemiyoruz" dedi.
00.10 - GELECEK MİSYONLAR İÇİN KEŞİF
NASA yetkilisi Steve Jurczyk, "Büyüleyici"
açıklaması yaptı. Jurzcyk, bir uzay aracının Mars’a inmesi yolundaki zorluğun
koronavirüs tedbirleri nedeniyle daha da güçleştiğini söyledi. Dünyanın
izlediği operasyonun bir parçası olan Jurczyk, Perseverance’ın gelecek
misyonlar için izci gibi hareket edeceğini ifade etti.
00.05 - İNİŞTEN SONRA İLK TWEET
Perseverance uzay aracının Twitter hesabından ilk paylaşım
geldi. NASA’dan atılan mesajda, "Mars’ta güvendeyim. Perseverance sizi her
yere götürecek" ifadesi kullanıldı.
00.01 - İLK FOTOĞRAF GELDİ
Perseverance adlı uzay aracının Mars’tan çektiği ilk
fotoğraf geldi. Akabinde ikinci fotoğraf da Dünya’ya ulaştı. Kamera lenslerinin
iniş nedeniyle tozlu olduğu görülüyor.
Mars’tan ilk fotoğraf
23.55 - MARS’A İNİŞ GERÇEKLEŞTİ
Perseverance hesaplandığı gibi tam olarak 23.55’te Mars’ın
yüzeyine başarıyla indi. Başarılı iniş Jezero Krateri’Nden Dünya’ya gönderilen
radyo mesajıyla teyit edildi. NASA kontrol merkezinden alkışlar yükseliyor.
23.48 - VE BAŞLADI
Kritik süreç başladı, Perseverance Mars atmosferine girdi.
23.20 - KISA BİLGİ
1970’lerden bu yana ABD’nin ilk kez Mars’a gönderdiği uzay
aracı, Mars’a indiğinde 470 milyon km yolculuğu tamamlamış olacak.
23.12 - NASA’DAN UYARI VAR
Görev kontrol merkezinden bir hatırlatma: NASA,
Perseverance’la teması kaybedebilir, fakat böyle olsa bile araç güvenle Mars
zeminine inebilir.
23.00 - 7 DAKİKALIK DEHŞET İÇİN GERİ SAYIM
Her şeyin yolunda gitmesi kaydıyla Perseverance’ın Mars
yüzeyine inmesiyle sonuçlanacak ’7 dakikalık dehşet’ süreci için geri sayım
başladı. Son bir saat... Dünya’dan Mars’a radyo sinyalinin ulaşması için 11
dakika gibi bir süre gerekiyor. Bu nedenle araç inişi kendi kendine
gerçekleştirilecek ve Dünya’dan insan müdahalesi olmayacak.22.40 - ALIŞTIĞIMIZ
GÖRÜNTÜLER GELMEYECEK
Dünyayı kasıp kavuran corona virüsü (koronavirüs)
Perseverance’ı da etkilemiş durumda. Her şey yolunda gitse bile misyon
çalışanlarının neşeyle birbirlerine sarılmalarını beklemeyin. Bugün Covid-19 tedbirleri
kapsamında kontrol odasında sadece olmazsa olmaz NASA çalışanları olacak.
22.30 - ADI NEREDEN GELİYOR?
Türkçede Azim/Sebat anlamına gelen gezici aracın adı nereden
geliyor? Virginia’da yaşayan 13 yaşındaki Alexander Mather adlı bir
öğrenciden... Mather araca isim vermek için açılan kompozisyon yarışmasını
kazandı. Kompozisyonda Mather, "Mars yolunda birçok engelle
karşılaşacağız. Fakat sebat edebiliriz. Millet olarak değil insanlar olarak
vazgeçmeyeceğiz" yazmıştı.
PERSEVERANCE’IN ÖZELLİKLERİ NELER?
Ortalama bir otomobil büyüklüğünde (3 metre boyunda, 2,7
metre genişliğinde, 2,2 metre yüksekliğinde) ve 1025 kilogram ağırlığında bir
araç olan Perseverance “çok misyonlu radyoizitop termoelektrik jeneratör” adı
verilen bir enerji kaynağı sayesinde hareket ediyor. Bu jeneratör plütonyumun
radyoaktif bozunmasıyla ortaya çıkan ısı enerjisini elektriğe dönüştürerek uzay
aracını hareket ettiriyor.
PERSEVERANCE NE YAPACAK?
Perseverance’ın görevi, Mars’ta eğer varsa, geçmişte yaşamış
mikroskobik canlıların izini sürmek. 1970’lerde gerçekleştirilen Viking
misyonlarından bu yana doğrudan “biyolojik imza” arayan ilk NASA misyonu
Perseverance olacak.
Perseverance Mars’ta bulunan Jezero Krateri’ni en az 1 Mars
yılı boyunca (Dünya zamanıyla yaklaşık 687 gün) boyunca inceleyecek. Ardından
2030’lı yıllarda yeniden Dünya’ya dönecek. NASA Jezero Krateri’nden elde
edilecek verilerin Burdur’da bulunan Salda Gölü’nden alınan örneklerle
kıyaslanacağını, Salda’nın Mars’ı daha iyi anlamamızı sağlayacağını da duyurdu.
Kaya ve toprak parçalarını toplayarak Dünya’ya gönderilmek
üzere tüplere doldurup Mars yüzeyine bırakacak olan uzay aracı, aynı zamanda
Kızıl Gezegen’in jeolojik yapısını inceleyerek, gelecekte Mars’a inecek
astronotların, atmosferdeki karbondioksitten oksijen üretip üretemeyeceklerini
test edecek. Perseverance’ın hazırladığı tüpler ise NASA ve Avrupa Uzay Ajansı
tarafından 2026’da Mars’a gönderilmesi planlanan daha küçük bir araç tarafından
buradan alınacak ve Dünya’ya getirilecek.
PERSEVERANCE’IN KARGOSUNDA NELER VAR?
Ingenuity (marifet, hüner): Mars’ta uçabilecek şekilde
tasarlanmış ilk mini helikopter. 1,8 kilogram ağırlığındaki Ingenuity,
atmosferi Dünya’nın atmosferinin yüzde 1’i yoğunlukta olan Mars’ta test
uçuşları yapacak. (Atmosfer yoğunluğunun düşük olması kalkışı zorlaştıran bir
faktör.) 13 megapiksellik kamerasıyla renkli fotoğraflar da çekecek olan
Ingenuity’nin uçuşları Ay’ın ötesine yapılacak insanlı uzay misyonları için
önemli bilgiler sağlayacak.
Mastcam-Z: Yüzeydeki mineralleri incelemek için kullanılacak
gelişmiş bir kamera sistemi.
MEDA: İspanya’nın ürettiği sıcaklık, rüzgar hızı ve yönü,
basınç, nem ve toz ölçümleri yapan bir sensör.
MOXIE: Astronotların Mars karbondioksitini oksijene
dönüştürüp dönüştüremeyeceklerini anlamak için tasarlanmış bir deney seti.
PIXL: Kimyasal elementleri tanımlamak için bir röntgen
sprektrometresi ve kaya ve toprak dokularının yakından fotoğraflarını çeken bir
kamera.
RIMFAX: Norveç’in ürettiği bir yeraltı radarı. RIMFAX,
yüzeyin altındaki jeolojik yapının haritasını çıkaracak.
SHERLOC: Spektrometreler, bir lazer ve bir kamera kullanarak
suyun değiştirdiği organik ve mineral bazlı kalıntıları avlayacak.
SuperCam: Bir kamera, lazer ve spektrometreler kullanarak
kayaları ve toprağı inceleyip organik bileşikler arayacak.
PERSEVERANCE’IN CURIOSITY’DEN FARKI NE?
Yukarıda da dediğimiz gibi Perseverance doğrudan canlı
izlerini arayan bir Mars misyonu. NASA’nın 2000’lerde Kızıl Gezegen’e
gönderdiği Spirit (ruh), ve Opportunity (fırsat) gibi misyonlar, Mars
gezegeninin insanlar için yaşanabilir olup olmadığının anlaşılmasına
odaklanıyordu. Son olarak 2012 yılında NASA’nın Mars’a gönderdiği ve o dönem
çok büyük heyecan yaratan Curiosity (merak), su izleri bulmuştu.
Gale Krateri’ne iniş yapan Curiosity, birkaç yıl içinde Mars
yüzeyindeki toprak ve kayaları kazarak milyarlarca yol öncesinden kalma akarsu
izleri tespit etmişti. Ancak özellikle lastik sisteminde yaşanan bazı sorunlar
Curiosity’nin araştırmalarına sekte vurmuştu. Perseverance tasarlanırken,
Curiosity’nin yaşadığı bu zorluklardan çıkarılan dersler, yol gösterici oldu.
Baş mühendis Adam Steltzner, gazetecilere yaptığı açıklamada Perseverance’ın
daha sağlam lastiklerle donatıldığını açıkladı. Ayrıca Perseverance’ın “eli”
diyebileceğimiz kısmı daha büyük ve ağır cisimleri daha güçlü tutabilecek bir
biçimde tasarlandı. Onun dışında iki uzay aracı görünüş itibarıyla birbirine
çok benziyor.
BİLİM İNSANLARI NEDEN MARS’TA CANLI İZİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR?
Mars bugün soğuk ve kurak bir gezegen. Atmosferi de
gezegenin yüzeyini kozmik radyasyona karşı koruma konusunda çok yetersiz. Ancak
milyarlarca yıl önce daha nemli ve yoğun bir atmosfere sahipti. Çamur
birikintileri gibi kanıtlar, yüzeyde çok çok eski zamanlarda su olduğuna işaret
ediyor. Su Dünya’daki yaşamın temeli olduğu için önemli bir gösterge.
Curiosity, ayrıca 3 milyar yaşındaki birikim kayalarda
organik moleküller de keşfetmişti. Ancak bu moleküllerin bir canlı formunun
kaydı mı, bir tür yiyecek mi yoksa biyolojik süreçlerle hiç alakası olmayan bir
iz mi olduğu henüz net değil.
PERSEVERANCE’IN İNİŞİNİ BİZ DE TAKİP EDEBİLİR MİYİZ?
NASA’nın Mars misyonları sayfası ve YouTube kanalı üzerinden
yapılacak canlı yayınlarla bütün dünya Perseverence’ın Kızıl Gezegen’e inişini
anbean takip edebilecek. Perseverance’ın ayrıca @NASAPersevere şeklinde bir
Twitter hesabı bulunuyor. Twitter’da #CountdowntoMars etiketiyle de
paylaşımları izlemek mümkün.
MARS’A GİDEN DİĞER ÜLKELER NE AMAÇLIYOR?
Perseverance, Mars’ta kendisini yalnız hissetmeyecek. Ona
Birleşik Arap Emirlikleri’nin Hope (umut), adlı uzay aracıyla Çin’in Tianven-1
(cennete sorular) isimli araçları eşlik edecek. Araçların üçü de Dünya ile Mars
arasındaki mesafenin en kısa olduğu andan faydalanmak için aynı dönemde yola
çıktı. Diğerlerinin aksine yüzeye inmeyip yörüngeye oturan Hope’un amacı
Mars’ın atmosferini inceleyerek Kızıl Gezegen’deki suya ne olduğunu anlamak.
Tianven-1 bir aksilik olmadan Mars yüzeyine inebilirse, kayaların mineral
yapısını inceleyip su buzu arayacak.
